ولایت نبی خاتم(ص)برملک و ملکوت

                         

                                 عید سعید مبعث برمسلمین جهان مبارک باد

 

در بخشی از روایات مطالبی است که از آیات هم استفاده می شود و گروهی از حکماء نیز به آن اشاره کردند وآن اینکه انسان محتاج به نبی است، و لو یک نفر! جامعه هم نباشد، قانون هم نباشد؛ ما یک فرد داشته باشیم، آن فرد بالاخره راهنما می خواهد یا نمی خواهد؟! انسان که با مردن نمی پوسد، از پوست به در می آید. اگر با مردن نمی پوسد، از پوست به در می آید؛او نمی داند کجا می رود! یک کسی باید باشد که اورا راهنمائی کند. اگر مقصدی هست که هست؛ اگر مقصودی هست که هست؛ بالاخره راهنما می خواهد! 
 

مسدود شدن راه احتجاج بندگان خطا کار در قیامت پس از ارسال رسل:این برهان را ذات أقدس له در بخش پایانی سوره مبارکه نساء فرمود: ما پیغمبر فرستادیم تا در قیامت زیر سئوال نرویم! اگر ما انبیاء نمی فرستادیم، در قیامت همین مردم به ما می گفتند: تو که می دانستی ما بعد از مرگ یک چنین جائی می آئیم، چرا پیامبر نفرستادی ؟ چرا راهنما نفرستادی؟: رسلاً مبشّرین و منذرین لئلّا یکون للنّاس علی الله حجّأ بعد الرّسل(1). فرمود: ما انبیاء فرستادیم تا زیر سئوال نرویم! برای اینکه مردم در قیامت به ما می گویند: تو که می دانستی ما را بعد از مرگ یک چنین جائی می آوری، ما که خبر نداشتیم! چرا راهنما نفرستادی که به ما بگوید بعد از مرگ چه خبر است؟! واینجا چه لازم است! برای اینکه مردم بر خدا احتجاج نکنند وحجت نداشته باشند؛ ما انبیاءرا فرستادیم. 
 

ضرورت وحی و نبوّت، حتّی در صورت وجود یک نفر در کلّ عالم:این برهانی است که خود قرآن آموخت. اگر این است، فرق ندارد بین فرد و جمع. ما یک نفر باشیم در عالم، پیغمبر می خواهیم؛ چند نفر هم باشیم، پیغمبر می خواهیم. پس قدم اوّل در احتیاج جوامع بشری به وحی و نبوّت، همان برهان معروف است که در حدیث اوّل و دوّم کتاب الحجه مرحوم کلینی هست، بعد هم در کتاب های فلسفی و کلامی آمده که بشر بالأخره قانون می خواهد؛ این برهان رایجی است. امّا اوسع از این، این است که: انسان، ولو یک نفر هم باشد، این نفر یا پیغمبر است، یا پیغمبر دارد، مثل حضرت آدم. 
 

تکلیف حکیمانه انسان مبنی بر آبادکردن دنیا و آخرت خویش:
معمولاً می گویند: بشر برای آبادی دنیا و تأمین دنیا، قانون می خواهد. امّا در حکمت متعالیّه، توسعه دادند و گفتند: اینجا را خوب باید بسازید، آنجا را هم خوب باید بسازید. انبیاء آمدند، گفتند: دنیا را تو باید بسازی، آخرت را هم تو باید بسازی؛ کسی آنجا خانه برایت نمی سازد! اینجا فقط به شما زمین می دهند. خدای سبحان، انشأکم من الأرض و استعمرکم فیها (2). زمین را خلق کرد، شما را خلق کرد؛ زمین را به شما داد:خلق لکم ما فی الأرض جمیعاً (3)، بعد استعمرکم. یعنی از شما خواست که شما آباد بکنید، این زمین را بشر باید آباد بکند و گرنه خانه ساخته شده و آماده به آدم نمی دهند! بهشت هم به شرح ایضاً. در روایت هست که: ارض الجنّه ق یعان(زمین بهشت صاف وهموار است) (4). آنجا هم زمین خالی است وغرف مبنیّه را بشر باید بسازد. اینچنین نیست که بدون کار و ایمان و عمل صالح، به آدم غرف مبنیّه بدهند! پس این یک دید وسیع تری است در بخش سوّم که انبیاء آمدند به ما بگویند که: استعمرکم فیها. یعنی فی الدّنیا و فی الاخره شما مأمورید، باید آباد بکنید؛ این راه حکمت است. 
 

سیطره هدایت و تعلیم انبیاء،ورای از محدوده حیات بشری:
امّا آنی که بالاتر از حکمت سخن می گوید، این است که انبیاء نیامدند فقط بشر را اداره کنند! مسأله جن هم مطرح هست، یک مقدار توسعه دادند؛ مسأله فرشته ها هم مطرح است. انبیاء نیامدند که فقط یعلّمهم الکتاب و الحکمه(5) بشوند ! انبیاء آمدند که: یا آدم انبئهم باسماء هؤلآء(6) هم بشوند؛ فرشتگان هم معلّم می خواهند. این دید غیر از آن دیدهای کلامی است! حل نزاع ملأ أعلی هم به وسیله انبیاء است. فرشته ها هم در سایه تعلیم انبیاء به مقامی بار می یابند. او به انسان کامل خطاب کرد که: یا آدم انبئهم باسماء هؤلآء؛ الیوم هم به شرح ایضاً. اینچنین نیست که انبیاء آمدند تا فقط برای مردم یعلّمهم الکتاب و الحکمه باشند وملائکه بی نیاز از انبیاء باشند! خیر. آنها هم معلّم می خواهند. آنها آن توان را ندارند که شاگرد بلاواسطه خدای سبحان باشند! چون اگر آن توان را می داشتند، خدای سبحان معلّم آنها بود. این است که فرمود: و علّم آدم الاسماء کلّها (7)، بعد فرمود: یا آدم انبئهم باسماء هؤلآء، برای اینکه باید شاگرد مع الواسطه باشند.
پس نبی،به جهت آن ولایتی که دارد، به جهت آن نبوّت و رسالتی که دارد؛ هم برای فرد و جامعه است از یک سو، هم برای دنیا و آخرت است از سوی دیگر، هم برای ملک و ملکوت است از سوی سوّم. هم ملکوتیان را تعلیم می دهد، هم اهل ملک را و چون اهل بیت (علیهم السّلام) نور واحدند، آنها هم به شرح ایضاً؛ فرقی بین اینها نیست. البتّه در مسأله نبوّت و رسالت، بحث های خاص خودشان را دارند. 
 

عصمت مطلق رسول اکرم (ص) در 3 مقطع ( تلقّی )، ( ضبط ) و ( ابلاغ ) وحی الهی:
بنابراین شما وقتی روایات اهل بیت (علیهم السّلام) را نگاه می کنید، کلمات حضرت رسول را نگاه می کنید؛ می بینید بسیاری از این روایات از کلمات آن حضرت گرفته شده و حیف بود که شیعه این کلمات را جمع نکند و عرضه نکند! صدر و ساقه قرآن کریم را هم که بررسی بکنید، می بینید آن حضرت فقط مستمع است؛ لفظی از این الفاظ مال خود پیامبر نیست! او همه آنهارا در سه مقطع، معصومانه حفظ کرد. هم در تلقّی، معصوم بود، خوب فهمید: نّک لتلقّی القرآن من لدن حکیم خبیر(8). هم در ضبط و نگهداری و نگهبانی معارف فرا گرفته، معصوم بود:سنقرئک فلا تنسی (9)؛ هم در حوزه بیان و ابلاغ و املاء و انشاء،معصوم بود:ما ینطق عن الهوی. نهو لا وحأ یوحی(10). هم در رسالت ورساندن، معصوم بود؛ هم در صیانت،معصوم بود؛ هم در فهم،معصوم بود. 
 

پیامبر اکرم (ص)، عبد محض الهی؛ حتّی در مقام فناء:
یک چنین آدمی کتابی را آورده که اوّل و آخرش به نام « قرآن » است، هیچ کلمه ای از غیر خدا نیست، هیچ لفظی از غیر خدا نیست. آنهائی که فکر می کردند پیامبر به مقام فنا می رسد؛ اگر وجود مبارک حضرت به این مقام رسید، در مقام فنا، عبد محض است. عبد محض که حرفی برای گفتن ندارد! تمام حرف ها مال ذات أقدس له است. عبارت: ان اتّبع در قرآن کریم خیلی فراوان است. همه مطالب را ذات أقدس له فرمود و همه مطالب را وجود مبارک پیامبر فهمید و حفظ کرد و به ما منتقل کرد.
حالا حدیث قدسی حکم خاص خودش را دارد، ولی علی ایّ حال حوزه وحی و نبوّت، حوزه عصمت است وانسان باید تمام تلاش را بکند تااز اینها چیز یاد بگیرد و عقل هم برای کشف این مطلب است. عقل چراغ خوبی است، نه صراط! راه را وحی نشان می دهد، عقل می فهمد و نقل می فهمد و امیدواریم ذات اقدس له آن توفیق را به همه ما عطاء کند که امت شایسته وجود مبارک آن حضرت باشیم. 
 

سخنرانی آیت الله جوادی آملی (دامت برکاته) در مراسم رونمائی از « موسوعه کلمات الرّسول الأعظم (ص) »؛ دماوند ـ حوزه علمیه امام صادق (ع) ؛ 28/ 4/ 1388
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) نساء/ 165 (2) هود/ 61 (3) بقره/ 29 (4) بحار الأنوار/ 7/ 229 (5) بقره/ 129
(6) بقره/ 33 ـ با تلخیص (7) بقره/ 31 (8) نمل/ 6 (9) أعلی/ 6 (10) نجم/ 3 و 4